فرمالیسم و عطش منزلت در گذر تاریخ

چندین سال است که به #فرمالیسم و #عطش_منزلت در حیات فردی، اجتماعی، سازمانی و حتی بین المللی خودمان فکر می کنم و شواهد گرد می آورم از یک گرایش فراگیر به ظاهرسازی با دغدغه حداقلی درباره محتوا، کیفیت و هدف غایی چیزها و اقدامات. از مراسم جشن تولد و عروسی تا مراسم ختم و عزاداری محرم، از کفش و لباس تا دکوراسیون منزل، از تحصیل و مدرک گرایی فردی تا تشریفات و اقدامات فرمالیته سازمانی بی اثر در کارایی و بهره وری، از کتاب سازی و مقاله سازی تا سرمایه گذاری های کلان در ولع دستیابی به دانش ها و تکنولوژی های بسیار پرهزینه عمدتاً به دلیل پرستیژآوری آن ها در سطح بین المللی... .

تصورم این بود که این پدیده ای نسبتاً جدید است. با این حال امروز دفعتاً به یاد ضرب المثلی افتادم که در جدید بودن این پدیده شک کردم: «آفتابه لگن هفت دست، شام و ناهار هیچی»!

گزارش موسسه تحقیقاتی PEW از وضعیت خصومت اجتماعی بر مبنای مذهب و محدودیت مذهبی دولتی

🔴در این پژوهش شاخص محدودیت مذهبی حکومتی (Government Restrictions Index =GRI) مجموعه سوالاتی را در برمی گیرد که محدودیت های حقوقی، رسمی و سیستماتیک موجود در حکومت ها را در کشورها بررسی کرده، از جمله:

🔷ترجیح مذهبی خاص در قانون اساسی

🔷مداخله در عبادت و اعمال مذهبی از جانب هر سطحی از حاکمیت

🔷محدودیت تبلیغات گروه های مذهبی از جانب هر سطحی از حاکمیت

🔷محدودیت تغییر کیش از جانب هر سطحی از حاکمیت

🔷محدودیت انتشار متون و رسانه های مذهبی در هر سطحی از حاکمیت

🔷مقررات برای پوشش خاص از جانب قانون یا سطوحی از حاکمیت

🔷خصومت آشکار دولت علیه اقلیت های مذهبی یا گروه های مذهبی تأییدنشده

🔷تحریم مذهبی خاص (در هر سطحی از حاکمیت به طور رسمی)

🔷دریافت حمایت مالی، قانوناً به رسمیت شناخته شدن یا دسترسی خاص برای بعضی گروه های مذهبی از جانب حاکمیت

🔷دسترسی برابر همه گروه های مذهبی به حکومت و مزایای خاص

🔷حمایت مالی حاکمیت یا حمایت با دیگر منابع برای برای گروه های مذهبی

🔷حمایت مالی حاکمیت یا حمایت با دیگر منابع برای برنامه آموزش مذهبی و/یا مدارس مذهبی

🔷حمایت مالی حاکمیت یا حمایت با دیگر منابع برای دارایی های مذهبی (ساختمان، زمین، تعمیر و نگهداری دارایی ها)

🔷حمایت مالی حاکمیت یا حمایت با دیگر منابع برای فعالیت مذهبی به جز آموزش

🔷آموزش الزامی مذهبی در مدارس عمومی

🔷برخورد متفاوت دولت با شخصیت ها، متون و تعالیم مذاهب در امور حقوقی

و ...

🔴شاخص «خصومت اجتماعی بر مبنای مذهب » (Social Hostilities Index=SHI) نیز شامل مجموعه جهت گیری های افراد جامعه نسبت به پیروان مذاهب یا پیروان مذاهب نسبت به یکدیگر است. شاخص مزبور از طریق سنجش مجموعه ای از زیرشاخص ها در هر کشور صورت گرفته است از جمله:

🔷وجود خشونت ناشی از تنش بین گروه های مذهبی

🔷وجود خصومت فرقه ای بین مذاهب

🔷وجود جنگ یا کشمکش نظامی مبتنی بر مذهب

🔷وجود گروه های تروریستی مبتنی بر مذهب

🔷وجود خشونت تهاجمی مرتبط با مذهب (منجر به مرگ یا بدون مرگ کسی)

🔷وجود جرایم و خشونت به دلیل نفرت یا تعصب مذهبی (شامل آزار، ارعاب، آسیب به دارایی ها، آدم ربایی، حمله فیزیکی، قتل و ...)

و ...

بر اساس شاخص های PEW در سال 2013 محدودیت مذهبی حکومتی در ایران بسیار بالا است در حالی که خصومت اجتماعی بر مبنای مذهب تا حدی بالا است. خصومت اجتماعی بر مبنای مذهب در ایران تقریبا برابر با فرانسه و حتی کمی کم تر از بریتانیا است.

***

نقشه اینترکتیو وضعیت کشورها در دو شاخص SHI و GRI

مأخذ:

گزارشِ 

Latest Trends in Religious Restrictions and Hostilities

سرکوب و کنترل با سکوت

در سنت ما مشهور است که «سکوت» علامت رضایت است، رضایتی نجیبانه یا منفعلانه، مصالحه یا تسلیم داوطلبانه و خودخواسته. و مشهور است که سرکوب و کنترل با ابزار خشونت آشکار (فیزیکی، کلامی و اعمال محرومیت) صورت می گیرد. با این حال سکوتِ حسابگرانه، برخلاف ظاهر پاک و پیراسته‌ی آن، یکی از قدرتمندترین و موثرترین ترفندها برای به انفعال و به انقیاد کشاندن طرف مقابل است.

مسدود کردن راه ارتباط از طریق متوقف کردن گفت و گو، که عمدتاً با «سکوت کردن» و واکنش نشان ندادن انجام می شود، ترفندی برای تحت کنترل درآوردن بحث،‌ ممانعت از گسترش بحث به سمت و سوهای نامطلوب، و جلوگیری از طرح مطالبات و منافع طرف مقابل گفت و گو است، که هدف نهایی آن کنترل کردن و سرکوب طرف مقابل است.

شوربختانه در برابر سلاح برّان سکوت بی دفاع‌ایم!

غرب: یکپارچه یا متمایز؟

برای ما ایرانیان که، متمایل به هر یک از دو سوی نزاع فکری درباره غرب باشیم، تصویری یک دست از «#غرب» و جامعه غربی در ذهن داریم،  گزارش کوتاه پژوهشی موسسه PEW ، حاوی اطلاعات (نمودارهای) جالبی است. 

در این گزارش دیدگاه های مردم درباره اموری همچون میزان کنترل بر سرنوشت،  مذهب، آزادی بیان، اخلاقیات، و نقش دولت در تأمین آزادی و عدالت در ایالات متحده،  چند کشور اروپایی و غیراروپایی بررسی شده است.

🔷چکیده نمودار ها:

1⃣امریکایی ها بیش از اروپایی ها برآن اند که کنترل سرنوشت در دست خود انسان است .

2⃣امریکایی ها بیشتر به آزادی های فردی و اروپایی ها بیشتر به رفع نیازهای [مادی] انسان اهمیت می دهند.

3⃣در بحث آزادی بیان، امریکایی ها مدارای بیشتری از اروپایی ها  دارند.

4⃣مذهب برای امریکایی ها مهم تر از اروپایی ها است.

5⃣اروپایی ها و امریکایی ها در موضوعات اخلاقی همیشه موضع یکسانی ندارند (برای مثال درباره روابط نامشروع)

پ.ن. پرداختن این موسسه پژوهشی (PEW) به این موضوع، نشان می دهد آدم های زیادی در دنیا سوء تفاهم مشابهی درباره غرب دارند.

#یافته_پژوهشی

رویداد مشهد 2017؛ چگونه مشهد را به گردشگران جهانی معرفی کنیم؟

سال 2017، مشهد در فهرست پایتخت فرهنگ اسلامی سازمان آیسسکو قرار گرفته است، استفاده از این فرصت بین‌المللی که هر ده سال یک بار نصیب یک کشور عضو سازمان همکاری‌های اسلامی می‌شود و راهکاری که بتوان ایران و مشهد را به کاربران و گردشگران معرفی کرد مستلزم نگاهی همه جانبه به ظرفیت‌های موجود شهر مشهد و معرفی آن با تمام ابزارهای موجود از جمله رسانه‌ها و گردشگری است. در همین راستا پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی پژوهشی با عنوان "بررسی تطبیقی بازنمایی مقاصد گردشگری مذهبی- زیارتی" را انجام داده است...

در مصاحبه ام با خبرگزاری ایسنا مورخ 95.1.30 به رویداد مشهد 2017 پرداخته ام. ایسنا این عنوان را برای آن انتخاب کرده است:

چگونه مشهد را به گردشگران جهانی معرفی کنیم؟

رهیافتی جامعه شناختی به دغدغه ای ملی؛ چشم انداز افزایشی نرخ باروری در ایران

روزنامه ایران ، امروز پنجشنبه 95.1.26، مقاله ای را به قلم من منتشر کرده با عنوان «رهیافتی جامعه شناختی به دغدغه ای ملی؛ چشم انداز افزایشی نرخ باروری در ایران».

سیاست‌های متناقض جمعیتی در چهل سال اخیر در ایران، ظاهرا به پیامدهای غیرمنتظره‌ای از جمله کاهش نرخ باروری به زیر سطح جانشینی در سرشماری عمومی نفوس و مسکن 90 انجامید. این امر نگرانی‌هایی را برانگیخت که خود موجد سیاست‌های جمعیتی جدید، و تبلیغات برای فرزندآوری و اعلام تهدیدآمیز بودن وضعیت رشد جمعیت کشور از سوی بعضی شخصیت ها و رسانه ها شد. از سوی دیگر تبلیغات و سیاست های جمعیتی جدید که مشوق فرزندآوری است، نگرانی گروه دیگری را موجب شد که از کمبود منابع طبیعی و مادی برای جمعیتی بزرگ در کشور بیمناک هستند... .

در مقاله مورد اشاره، بر مبنای پاره‌ای مشاهدات و با اتکا به استدلال‌های جامعه شناختی، و برخلاف نگرانی‌های موجود، مدعی شده ام روند کاهش نرخ باروری چنان که در سرشماری های سال‌های 85 و 90 مشاهده شد، با همان شیب تداوم نخواهد یافت، و بنابراین در هیچ سوی مناقشه فوق، دلیلی قوی برای تبلیغ نگرانی و هراس افکنی در جامعه برای افزایش شدید یا کاهش شدید زاد و ولد وجود ندارد!

نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 95 معیار خوبی برای آزمون استدلال‌ها و فرضیات ام خواهد بود.

l

مردم امریکا درباره امور جنـ_ـسی چه می اندیشند؟

سال گذشته موسسه معروف نظرسنجی #گالوپ گزارشی منتشر کرد درباره نظر امریکایی‌ها در مورد رفتارها و امور اجتماعی‌ ای که از لحاظ اخلاقی قابل قبول هستند. این نظرسنجی مربوط است به حوزه‌ی روابط بین دو جنس، اخلاق جنـ....سی و اموری که به طور گسترده‌ای از لحاظ اخلاقی تابو تلقی می‌شوند. نتایج نه تنها توصیف‌های کلی را نشان می‌دهد، بلکه تفاوت‌های زنان و مردان را نمایش می‌دهد.

 برای ما که به علل مختلف، اغلب تصویری معوج، اغراق‌شده‌، و سوگیرانه از جامعه‌ی غرب، زندگی، مردم و هنجارهای اخلاقی در غرب داریم، یافته های این گونه پیمایش ها غالباً کنجکاوی برانگیز، جالب و گاه تعجب آور است! من معمولاَ اگر چنین گزارش هایی به چشمم بخورد، نگاهی می اندازم تا پازلی که از تصویر جوامع غربی یا جوامع توسعه یافته داریم، برای خودم تکمیل کنم. این گزارش ها در کنار خواندن روایت های متنوع و متفاوت ایرانیان مهاجر از تجارب زیسته شان، کمک می کند جزئیات تصویرم را وضوح بیشتری ببخشم، و گزارش های سوگیرانه رسانه های مختلف و افراد را در کنار هم قرار بدهم.

بنا بر داده‌های گالوپ:

🔷مردان بیش از زنان پورنوگرافی را از لحاظ اخلاقی قابل قبول می‌دانند (45% در برابر 25%)

🔷مردان بیش از زنان چندهمسری را از لحاظ اخلاقی قابل قبول می‌دانند ( 20% در برابر 13%)

🔷رابطه جنـ....سی بین نوجوانان از نظر زنان و مردان از لحاظ اخلاقی خیلی قابل قبول نیست (66% در برابر 60%)

🔷رابطه جنـ....سی بین زن و مرد ازدواج‌نکرده نیز در نظر نزدیک به 30% زنان و مردان از لحاظ اخلاقی موجه نیست.

🔷طلاق از نظر 25% زنان و 33% مردان از لحاظ اخلاقی قابل قبول نیست.

🔷در نظر جامعه‌ی آماری مورد بررسی، در کل روابط فرازناشویی زنان و مردان متأهل بسیار کم تر از سایر موارد (پورنوگرافی، چندهمسری، رابطه جنـ....سی بین نوجوانان، رابطه جنـ....سی بین زن و مرد ازدواج‌نکرده) از لحاظ اخلاقی موجه به نظر می‌رسد. زنان کم‌تر از مردان این روابط را از لحاظ اخلاقی قابل قبول می‌دانند (5% زنان در برابر 12% مردان این گونه رابطه را موجه می دانند)

آماری درباره میزان موجه بودن اخلاقی روابط همجنسـ....ـگرایان، و موجه بودن داشتن فرزند خارج از چارچوب ازدواج  نیز در این پیمایش وجود دارد. همچنین روند تغییرات نظرها در این مورد طی 10-15 سال اخیر در امریکا در این گزارش درج شده است.

#یافته_پژوهشی

مردان داستان گو

امروز به مجله علمی «Personal Relationships» برخوردم که عناوین اغلب مقالات اش جالب است. یکی از مقالات اش طی سه مطالعه تجربی در امریکا به این نتیجه رسیده که مردانی که داستان گو هستند، به عنوان پارتنر بلندمدت توجه زنان را جلب می کنند و برای شان جذاب هستند. ضمنا قابلیت داستان گویی مردان باعث می شود که موقعیت و پایگاه شان بالا ارزیابی شود، و بنابراین کیس خوبی برای رابطه بلندمدت (برای زنان به عنوان شریک زندگی) به نظر برسند.

حالا تازه متوجه شدم چرا بعضی مردان بسیار داستان گو و بعضا به اصطلاح «خالی بند» هستند و می توانند هر جا باشند ساعت ها در مورد فتح و فتوحات شان داد سخن بدهند و داستان تعریف کنند. قبلا علت اش را نمی دانستم، حالا فهمیدم این احتمالا یک عادت بازمانده تکاملی برای جذب شریک بلندمدت بوده است و نباید توی دل ام زیاد به این تیپ می خندیده ام!

بازار جوک

امروز بعد از دریافت یک جوک خیلی خنده دار به این فکر کردم که اگر جوک ها حق کپی رایت داشتند، مبدعان خلاق جوک ها می تونستند چه درآمد گزافی داشته باشند از خنداندن مردم و چه بیزنس پرسودی می شد جوک ساختن! و لابد کلی دوره و کلاس و کارگاه و سی دی و موسسه آموزشی روش جوک سازی و استارتاپ و اپلیکیشن «بازار جوک» ایجاد می شد و خلاصه تبدیل به یک صنعت تمام عیار با گردش مالی عظیم.

امروز اما با رواج گوشی های هوشمند و گسترش شبکه های اجتماعی آنلاین، تکثیر جوک و انتشار  آن در جامعه سریع  تر و گسترده تر شده است. از این رو ‌به نظر می رسد جوک ها کارکردی عظیم تر  یافته اند و دامنه تاثیر آن ها چندین برابر شده است.  اگرچه پیش تر نیز تنها کارکرد تعداد قابل توجهی از جوک ها فقط خندیدن و خنداندن نبوده است، اما امروز جوک ها محصولاتی فرهنگی تلقی می شوند که به طور گسترده ای در خدمت تولید، تعریف و برساختن مسأله های اجتماعی و سیاسی و حتی مسأله های فردی درآمده اند. جوک ها اینک به ما (به عنوان شهروند، سیاستمدار، یا نخبه فرهنگی) می گویند که: چه کسی هستیم، چه کسی بوده ایم، شرایط گذشته، حال و آینده مان چگونه بوده، هست و خواهد بود، چه می خواهیم، چه نمی خواهیم، چه می توانیم یا باید بخواهیم، دیگران که هستند و چه می خواهند و الخ. جوک ها حتی تلویحاً راه حل های مسأله ها را به ما القا می کنند.

از سوی دیگر جوک محتوایی متنی است که با وضعیت زندگی و ارزش های زمانه ما و تکنولوژی روز بسیار سازگار است. جوک «شادی آفرین» است، و شادی، لذت، تفریح و تفنن امروزه چیزهایی است که بیش از گذشته آدم ها علاقه مند به تجربه کردن آن هستند.  جوک «کوتاه» است، کوتاهی با کمبود وقت و کم حوصله گی آدم های امروزی –خصوصا آدم های آنلاین - سازگارتر است و بنابراین بیش از متن های بلند بر روی شبکه های اجتماعی از آن استقبال می شود.  

رونق بی سابقه نقل و بازنشر جوک به مدد تکنولوژی، ما را به این استنباط می رساند که اینک می توان به جوک به عنوان محتوایی نگریست که در حال تبدیل به فرمی بسیار مهم و نقش آفرین در شکل گیری افکار عمومی و حتی افکار نخبگان است. جوکی که مورد استقبال قرار می گیرد و به طور مکرر بازنشر می شود، بی شک حاوی پیامی برای نخبگان و تحلیلگران سیاسی و اجتماعی است. بنابراین جوک ها را به هیچ وجه نباید دست کم گرفت!

ژانر: مفت‌خور همه‌چیزدان

یک #ژانر جالبی ظهور کرده است با مشخصات زیر:

•  تحصیلات دانشگاهی دارد (بعضا در مقاطع تکمیلی)

•  ظاهرا کنجکاو است بداند، به همین دلیل گاهی سوال می کند.

•  دنبال لقمه ی مفت کاملا جویده شده و سهل الهضم می گردد (یکی رفته باشد یک موضوعی را خوب زیر و رو کرده باشد و در دو دقیقه یا دقیقا سه خط  و نیم برای اش کل ماجرا را بگوید و برود پی کارش. به محض این که یک کلمه توضیحات بیشتر باشد، رفته)

•  احتمالا اگر آن لقمه را هم با کلی صرف وقت برای اش تهیه کنی و جلوش بگذاری، نمیخواند یا دقیق نمی خواند که چیز درست و درمانی دستگیرش بشود (بنابراین باید یاد بگیری این کنجکاوی ها را جدی نگیری و وقت خودت را تلف نکنی!)

•  بلافاصله دوباره برمی گردد سر کار و زندگیش در فوروارد کردن و خواندن سطحی ترین و عامیانه ترین و کم اعتبارترین مطالب فورواردی شبکه های اجتماعی، و برمبنای آن ها حکم های گنده گنده ی بی سر و ته درباره «همه چیز» دادن (سیاست، اقتصاد، بهداشت و سلامت، مذهب، فرگشت، تاریخ، فلسفه، آمار، زنان، زبان، ایستگاه فضایی بین المللی، انرژی هسته ای، علوم شناختی، آلودگی هوا، کاهش جمعیت، بیکاری، آزادی، بحران آب، فرح پهلوی، میراث فرهنگی، ناصرالدین شاه قاجار، خوشبختی زنان عربستان، اختلاس، چرخنده، پراید،‌ حج، قیمت نفت و دوغ،‌ داعش و .... ). 

متعاقب رخدادهای فوق، خیلی هم احساس #فرهیختگی به اش دست می دهد.